Explain what is queue in data structure in hindi

what is queue in data structure in hindi

Queue เคเค• non-primitive เคคเคฅा linear Data Structure เคนै เค”เคฐ เคฏเคน FIFO (first in first out) เค•े เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค เคชเคฐ work เค•เคฐเคคा เคนै


What is queue in data structure in hindi

It means เคตเคน item เคœो เค•ि เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे add เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคตเคนी item เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे remove เค•िเคฏा เคœाเคฏेเค—ा เค”เคฐ เคตเคน item เคœो เค•ि เคธเคฌเคธे Last เคฎें add เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค‰เคธे เคธเคฌเคธे Last เคฎें เคนी remove เค•िเคฏा เคœाเคฏेเค—ा।

Queue เคเค• abstract data structure เคนै. เคœो Stack เค•ी เคคเคฐเคน เคนी เคนोเคคा เคนै but, queue เคฎें เคฆोเคจों ends open เคฐเคนเคคे เคนैं เคœเคฌเค•ि Stack เคฎें เค•ेเคตเคฒ top end เคนी Open เคฐเคนเคคा เคนै.”

Queue เคฎें เคฆो end (เค›ोเคฐ) เคนोเคคे เคนै เคเค• rear end เคนोเคคा เคนै เคเคตं เคฆूเคธเคฐा front end เคนोเคคा เคนै। Rear end เคธे items เค•ो add เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ front end เคธे items เค•ो remove เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

Real Life Example

เคฐेเคฒเคตे เค•ा Example เคฒेเคคे เคนै, เคเค• เคต्เคฏเค•्เคคि เคœो เคฐेเคฒเคตे เคฎें Ticket Reservation เค•ी line เคฎें เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฒเค—ा เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे Ticket เคฒेเค•เคฐ เคšเคฒे เคœाเคคा เคนै, เคตเคน เคต्เคฏเค•्เคคि เคœो last เคฎें เคฒเค—ा เคนुเค† เคฐเคนเคคा เคนै เคตเคน Last เคฎें เคนी เคฌाเคนเคฐ เคœाเคฏेเค—ा।


operations of queue in data structure

Queue เคฎें perform เค•िเคฏे เคœाเคจे เคตाเคฒे operations เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं:-

  • Enqueue – เคœเคฌ เคนเคฎ queue เคฎें เค•िเคธी element เคฏा item เค•ो add เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เค‰เคธ Operation เค•ो enqueue เค•เคนเคคे เคนै.
  • Dequeue – เคœเคฌ เคนเคฎ queue เคฎें เคธे เค•िเคธी item เคฏा element เค•ो delete เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं เคคो เค‰เคธ Operation เค•ो dequeue เค•เคนเคคे เคนैं.
  • Peek – เค‡เคธ Operation เค•ा use queue เค•े front element เค•ो Recieve เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें item เคฏा element เค•ो delete เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœाเคคा.
  • isEmpty – เค‡เคธเค•ा use เคฏเคน check เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค•ि queue Empty เคนै เคฏा empty เคจเคนीं เคนै. เคœเคฌ queue Empty เคนोเคคा เคนै เคคो เคตเคน underflow condition เค•ो throw เค•เคฐเคคा เคนै.
  • isFull – queue เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे full (เคญเคฐा) เคนै เคฏा เคจเคนीं เคฏเคน check เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค isFull เค•ा เคฏूเฅ› เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै. เคœเคฌ queue เคชूเคฐी เคคเคฐเคน full เคนोเคคा เคนै เคคो เคฏเคน overflow condition เค•ो throw เค•เคฐเคคा เคนै.

Types of Queue in Hindi

Data Structure เคฎें Queue เค•े เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนोเคคे เคนैं

  • Linear Queue
  • Circular Queue
  • Priority Queue
  • Dequeue

Linear Queue

Linear Queue เคฎें one end เคธे insertion เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคเคตं another end เคธे deletion operation เค•ो perform เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.

Linear Queue เคฎें, เคœिเคธ end เคธे insertion เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค‰เคธेเค•ो rear end เค•เคนเคคे เคนै เคเคตं เคœिเคธ end เคธे deletion เค•ो เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค‰เคธे front end เค•เคน เคœाเคคा  เคนै.


circular queue in data structure in hindi

Circular queue เค•ो ring-buffer เคญी เค•เคนเคคे เคนै।

Circular queue เคฎें เคœो last node เคนोเคคा เคนै เคตเคน เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे node เคธे Connected เคฐเคนเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เค•ि circle เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนोเคคा เคนै। เคฏเคน FIFO เค•े เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค เคชเคฐ work เค•เคฐเคคा เคนै।

Circular Queue เคฎें Element เค•ो rear end เคธे insert เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคเคตं Element เค•ो front end เคธे remove เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।


priority queue in data structure in hindi

Priority Queue เคเค• Special type เค•ा queue เคนोเคคा เคนै เคœिเคธเคฎें เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• element เค•े เคธाเคฅ เคเค• priority เคœुเคกी เคฐเคนเคคी เคนै เค”เคฐ เคฏเคน เค‰เคธी priority เค•े Basis เคชเคฐ work เค•เคฐเคคा เคนै.

Priority Queue เคฎें เคœिเคธ element เค•ी priority เคธเคฌเคธे Low เคนोเคคी เคนै เค‰เคธे เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे remove เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคฏเคฆि elements เค•ी priority เคธเคฎाเคจ เคนोเคคी เคนै เคคो เคคเคฌ FIFO Principle เค•े Basis เคชเคฐ elements เค•ो arrange เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.


what is dequeue in data structure in hindi

Dequeue เค•ा full form double-ended queue เคนै। Dequeue เคเค• เคเคธा Data Structure เคนै เคœिเคธเคฎें เคนเคฎ items เค•ो front เค”เคฐ rear end เคฆोเคจों เคธे add เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนै เค”เคฐ remove เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนै।

Types of dequeue in data structure

Dequeue เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนोเคคा เคนै

  • Input-restricted Dequeue
  • Output-restricted Dequeue.

Input-restricted Dequeue

Input restricted Dequeue เคฎें data items เค•ो both ends เคธे remove เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै but, only single end เคธे เคนी insert เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนै।

Output-restricted Dequeue

Output-restricted Dequeue เคฎें items เค•ो เคฆोเคจों เคคเคฐเคซ เคธे insert เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै but, only เคเค• เคนी end เคธे delete เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนै।


Conditions of queue

Queue เค•ी เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค Conditions เคนोเคคी เคนै

  • FRONT <⁢0 เคนै เคคो, Queue Empty เคนै।
  • REAR=size of Queue เคนै เคคो, Queue completly Full เคนोเคคा เคนै।
  • FRON <T⁢REAR เคนै เคคो, Queue เคฎें เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคเค• Element เคคो เคนोเคคा เคนी เคนै।
  • Queue เคฎें Total item เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคœाเคจเคจी เคนै เคคो:-( REAR-FRONT)+1.

Application of queue in data structure in hindi

Queue เค•ा use เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै

  • Disk scheduling add CPU scheduling : queue เค•ा Use Disk scheduling เค”เคฐ CPU scheduling เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.
  • Synchronization : queue เค•ा use synchronization เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै. Example เค•े เคฒिเค – IO Buffers, pipes, เค”เคฐ file IO, Etc.
  • Interrupt handling : Real time system เคฎें interrupt เค•ो handle เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค queue เค•ा use เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.
  • Call center : Call center phone system เคฎें เคฒोเค—ों เค•ी call เค•ो เคเค• Sequence เคฎें hold เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค queue เค•ा use เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.
  • Applications : Queue เค•ा use เคฌเคนुเคค เคธाเคฐीं apps เคฎें buffer เค•ी เคคเคฐเคน เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคœैเคธे เค•ि – CD player, MP3 Player, Etc.
  • Operating System : Operating System เคฎें interrupt เค•ो handle เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค queue เค•ा use เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै.


Post a Comment

0 Comments